آجر در معماری و طراحی داخلی ساختمان
اگر در حال ساخت خانه، ویلا یا تغییر دکوراسیون داخلی منزل تان هستید، آجر یکی از بهترین گزینه ها برای متفاوت و جذاب کردن معماری و دکوراسیون خانه ی شما است.
مواد و مصالح: شاید هیچ متریالی مثل آجر نتواند زمین و رنگ و بوی خاک را برای ما زنده و حاضر سازد. آجر تنها مصالحی است که در هر گوشه ی معماری سنتی ما دیده می شود و در هر مکان به فراخور موقعیت و کاربری، شکلی نو به خود گرفته است. حضور گرم آجر در معماری و طراحی داخلی نه تنها رنگ نباخته است، بلکه در شکل و قالب های متنوع تری رخ نمایی می کند. به پاس داشت این مصالح باستانی که همواره برای ما یادآور خاک و طبیعت بوده است، چیدانه امروز می خواهد شما را اندکی بیشتر با آجر و قابلیت هایش آشنا کند. در کنار ما باشید تا این یگانه همنشین همیشگی خانه های ایرانی را بیشتر بشناسیم…
آجر به عنوان یکی از مصالح ساختمانی از دیرباز مورد استفاده بوده است و قدیمی ترین مصالح ساخته ی دست بشر به شمار می آید. مصرف آجر به عنوان مصالح ساختمانی در ایران سابقه باستانی دارد. آجرهای رسی اولین و فراوان ترین آنها می باشد و قدمتی چند هزار ساله دارد.
نمونه های زیبا و با عظمت کاربرد آجر در معماری ایران باستان نماینده ی پیشرفت درخشان ایرانیان در تولید و مهندسی کاربرد این مصالح است. در این میان می توان از زیگورات چغازنبیل، ایوان مدائن، مسجد جامع اصفهان و یزد و رباط شرف (موزه ی آجر کاری ایران) نام برد.
ابعاد آجر به گونه ای است که به راحتی در یکدیگر قفل و بست شده، این خاصیت کیفیت های مهندسی بیشماری از جمله در محل اتصال دو دیوار به یکدیگر به وجود می آورد. این ویژگی ها باعث شده که این مصالح به منظور اجرای دهانه های وسیع به صورت قوس، طاق و گنبد که از زمان قبل از ساسانیان در ایران رواج داشته است، کارایی منحصر به فردی داشته باشد.
همانطور که ذکر شد آجر امروزه نیز محبوبیت خود را از دست نداده است، مثلا در پروژه ی خانه قانعی در اصفهان، بازسازی امروزی به سبک ایرانی که چیدانه قبلا به ان پرداخته است، شما می بینید که آجر چه زیبا در هر گوشه ی آن جلوه گری می کند.
خواص آجر باعث شده که به عنوان مصالح پر کننده ی دیوار، سقف و … پرمصرف ترین مصالح باشد. زیبایی آجر و الگوی حاصل از آجر چینی باعث شده است که به صورت نما در داخل و خارج بنا مورد استفاده قرار گیرد و هویت خاصی به ساختمان ببخشد.
انواع آجر
آجر فشاری
این نوع آجر معمولا در سفت کاری و زیرکاری ساختمان به کار می رود و به روش دستی تهیه می شود (آجر گری). این نوع آجر برای کلیه کارهای ساختمانی مانند گره‌چینی، طاق ضربی، دیوارهای حمال و تیغه چینی مناسب است.
آجر سفالی
این دسته از آجرها از نظر ساخت، شکل، رنگ و مشخصات فنی در نهایت دقت تهیه می شوند و بسته به شکل آنها در نقاط مختلف ساختمان استفاده می شوند. به علت جذب کم آب در آجرهای سفالی، به منظور چسبندگی مناسب با ملات، انواع سوراخ دار آنها را مورد استفاده قرار می دهند. از دیگر خواص آنها سبکی است که باعث بالا رفتن سرعت اجرا می شود.
آجر قزاقی
درباره ی نام آن گفته شده است که روسها پیش از جنگ جهانی اول در ایران قزاقخانه ها را با این نوع آجر می ساختند. رنگ این آجر معمولا سفید است و در نماسازی کاربرد دارد.
آجر های قدیمی
این نوع آجرها در قطعات بزرگ تولید می شده اند و علی رغم تهیه به روش دستی از کیفیت مناسبی برخوردار بوده اند.
آجر نظامی: به اندازه ی چهار آجر معمولی ۵*۵۰*۵۰ در کف سالن های سرباز خانه ها در گذشته استفاده می شده است.
آجر ختایی: با ابعاد ۵*۲۵*۲۵ در ساختمان های قدیمی در فرش کف حیاط و …
آجر تخت (چهارگوش ایرانی): بزرگتر از آجر نظامی است که بطور عمده برای فرش کردن کف بکار برده شده است.
آجر شکری: یا آب انباری که در برابر رطوبت مقاوم است و در کار چیدن منبع آب انبار از آن استفاده می‌کردند.
آجر لعابی
آجر لعابی و هنر لعاب کاری از دیرباز در معماری ایرانی متداول بوده است. از مزایای لعاب افزایش مقاومت در برابر عوامل فرسایشی و هوازدگی است، بافت صاف وصیقلی آن مانع از نفوذ آب به درون آجر میشود و در برابر عوامل شیمیایی پایدارتر می شود.
زمان لعاب کاری آجر هاها معمولا در انتهای مرحله ی خشک کردن می باشد و بدین صورت است که پوششی از یک ترکیب مواد معدنی روی یک یا چند سطح آجر پاشیده می شود. لعاب حل می شود و در یک دمای مشخص در آجر نفوذ می کند. پس از پختن، حاصل کار یک پوشش صیقلی است. انتخاب مواد اولیه در تولید آجر لعاب دار اهمیت زیادی دارد. درصورت عدم انتخاب مناسب اگر ضریب انبساط و انقباض آن با آجر متفاوت باشد به سرعت ترک بر می دارد.
آجر نسوز
مواد اولیه و روند تولید آجر نسوز برحسب محل مصرف، حرارت کوره، محیط شیمیایی، فشار، سایش و تغییرات درجه دما متغیر است و با حداقل مواد گداز آور تهیه می شود. در واقع از انواع خاک های نسوز تهیه میشود.
مواد نسوز و دیرگداز
به مواد معمولا سرامیکی و غیر فلزی گفته می شود که می توانند در درجه حرارت های بالا پایدار باشند. مواد نسوز باید قابلیت حفظ خصوصیات فیزیکی و شیمیایی مورد نظر را در درجه حرارت های بالا و شرایط محیط عمل داشته باشند.
آجر نسوز نما فقط برای نمای خارجی ساختمان نیست، بلکه در فضاهای داخلی و مرطوب مانند حمام و آشپزخانه و حتی کف نیز قابل استفاده است.
آجر سیمانی
از سیمان، شن و ماسه و در اشکال و اندازه های متفاوت ساخته می شود.
آجر ماسه آهکی
پایه ی مواد تشکیل دهنده ی آنها از سیلیکات کلسیم است، ساخته شده از ترکیب آهک و ماسه سیلیسی است و در شرایط فشار و بخار شکل می گیرند. این آجرها نباید در محیط های اسیدی یا نمک های قوی قرار بگیرند. در هنگام خشک شدن منقبض می شوند و به علت جذب آب بیشتر نسبت به سایر آجرها در پی سازی و کرسی چینی توصیه نمی شود.
کاربرد آجر در معماری داخلی
آجر یکی از مصالحی است که استفاده از آن، حسی طبیعی را در فضای داخلی ایجاد می کند. آجر به دلیل رنگ متنوع اش از قرمز تیره تا زرد کم رنگ، می تواند نماهای متفاوت با حس های متفاوت را در طراحی داخلی ایجاد کند.
کاربرد آجر با طیف رنگی قرمز، می تواند حس گرما بخشی را در فضای داخل تقویت کند و در مناطق همیشه سرد می تواند انتخاب مناسبی برای پوشش دیوار باشد.
برخلاف بسیاری از مصالح که نیاز به روکش خارجی یا یک لایه از اندود برای نمای نهایی خود دارند، آجر یکی از مصالحی است که می تواند دست نخورده و بدون هیچ پوشش نهایی، در فضای داخلی استفاده شود. شما پیش از این در چیدانه اندر مزایای پاره آجرهای ارزان خوانده اید.
امروزه در طراحی و یا بازسازی فضاهای داخلی چهره ی آجرهای آسیب دیده یا رنگ می شود و یا همان طور دست نخورده باقی می ماند.
برای تاکید کردن بر یک دیوار و یا ایجاد یک نقطه ی کانونی می توان از پوشش آجر استفاده نمود. مهندس رضا نجفیان نیز در پروژه ی خانه افشاریان ، شاه نشین کرمانشاه با استفاده از آجر نقطه ای کانونی ایجاد کرده است.
با استفاده از آجر در یک فضای بسیار مدرن می توانیم یک حس نوستالژیک و یا روستیک را به فضا وارد کنیم.
معماران امروز برای احیای آجر در بنا ها به فکر طراحی الگوهای متفاوت آجری افتادند. این الگوها به صورت منظم و نامنظم چیده می‌شوند که آجر را از یک مصالح سنتی به یک مصالح نوین تبدیل کرده است. آجر نما این امکان را به طراح می‌دهد که با کاهش چشمگیر وزن پوسته ی طرح هزاران هزار ایده ی جدید و منحصر به فرد ایجاد کند.
مانند پروژه ی کافه اسپریس ، طراحی داخلی مدرن با مصالح سنتی که اثری فوق العاده زیبا از هومن بالازاده است، این الگوها می‌توانند با بیرون زدگی و یا چرخش در زوایای مختلف ایجاد شوند و یا در ساده‌ترین حالت از آجر نما در ضخامت‌های مختلف استفاده کرد تا این اختلاف سطح باعث سایه اندازی در ساعات مختلف روز شود و جلوه‌ای ویژه به نمای ساختمان هدیه کند.
